Türkiye hava sahası ve toprakları üzerinde 982.282 km karelik hava sahası ve 44.569 km karelik uçuş yolu
vardır. Hava trafiğinin düzenlenmesi ve hava araçlarının hava alanlarımıza güvenli iniş kalkış ve de hava
sahasından transit uçuş yapabilmelerini sağlamak amacıyla 2 saha kontrol, 16 yaklaşma kontrol ve 29
meydan kontrol merkez ünitesi mevcuttur. Türkiye 'de havalimanı ve meydanlarda 2005 yılında toplam 534.087
uçak trafiği (iç hat= 256.802, dış hat= 277.285), 54.525.727 yolcu trafiği (iç hat= 19.942.692, dış hat=
34.583.035) gerçekleşmiştir.

     Hava Trafik Servisleri (ATS:Air Traffic Services)

• 1-)ATC (Air Traffic Control):Hava Trafik Kontrol
  1. Meydan Kontrol-Kule (Tower)
  2. Yaklaşma (approach) Kontrol (APP)
  3. Yol-Saha (area) Kontrol (ACC)
• 2-)FIC (Flight Information Center):Uçuş Bilgi Merkezi
• 3-)FIS (Flight Information Service):Uçuş Bilgi Hizmeti

      Hava trafik hizmetlerinin sağlanması için duyulan ihtiyaç şu faktörler göz önüne alınarak incelenir.

• a-)Mevcut hava trafiğinin tipi (IFR/VFR)
• b-)Meteorolojik koşullar
• c-)Hava trafik yoğunluğu
• d-)İlgili olabilecek diğer faktörler

     Hava Trafik kısaca uçuşta, meydan çevresinde ve hava alanlarında olan trafiğe denir. Hava Trafik genel
anlamda çeşitlidir. Ama ben bütün sayfalar boyunca Hava Trafik Kontrolörlüğü için anlatım yapıyorum. Hava
Trafik Hizmetinin amaçları arasında, uçaklar arasındaki çarpışmaları önlemek, manevra sahasındaki uçakların
o sahadaki manialarla (engellerle) çarpışmalarını önlemek, düzenli bir trafik akışını sürdürmek ve
hızlandırmak, uçuşların emniyetli ve etkili bir biçimde yürütülmesi için faydalı tavsiye bilgileri sağlamak, arama
ve kurtarmaya ihtiyaç duyan uçakla ilgili olarak, ilgili kuruluşlara yardımcı olmak vardır.

     Hava trafik kontrol hizmeti; kontrollü hava sahası içindeki bütün IFR uçuşlara, kontrollü hava sahası içindeki bütün VFR uçuşlara, kontrollü meydanlardaki bütün meydan trafiğine hizmet verecek şekilde yapılır.

     Hava Trafik Kontrolörlüğü, dünyanın en zor ve en stresli mesleklerinden biridir. En ufak bir hata veya
dikkatsizlik büyük facialara neden olabilir. Hava Trafik Kontrolörleri için söylenen bir söz vardır. Kontrolörler,
pilotların gözü ve kulağıdır diye. Bu sözü şöyle bir örnekle açıklayabiliriz. Bir odaya yaklaşık 20 kör insanı
koyalım. Sonra da bu insanlara odanın içinde yürümelerini söyleyelim. Bu insanlar ister istemez, birbirlerine
çarpacaklardır. İşte havada da durum aynen böyle sayılabilir. Eğer Hava Trafik Kontrolörü pilota ne yapacağını
söylemezse, daha doğrusu gerekli ayırmaları yapmazsa, uçakların birbirleri veya başka engellerle çarpışması
kaçınılmazdır. Kontrolörün dikkati yanında, soğukkanlı ve anında karar verme yeteneğide olmak zorundadır.
Eğer bir uçak zor bir durumda ise, kontrolör çok kısa bir düşünmenin ardından gerekenleri yapmalıdır.

     Kontrolör bir uçağın bilgisini, strip denen hazır kartlara yazar. Bu bilgiler, uçağın adı, seviyesi, gideceği yollar,
kalkış ve iniş meydanı, geçtiği bir nokta ve bir sonraki noktaya tahmini varışı ve gerekli olan başka bilgilerdir.


 

 Yukarıda kalkış stribini görüyorsunuz. Rengi mavidir. Burada 1 numara ile gösterilen bölgeye uçağın tipi ve
sürati yazılır. 2 numara ile gösterilen yere uçağın çağrı adı, 3 ile gösterilen bölgeye uçağın iniş ve gerekirse
kalkış meydanı, 4 ile gösterilen yere hava trafik kleransı, 5 ile gösterilen bölgeye uçağın tahmini kalkış zamanı,
6 ile gösterilen bölgeye uçağın gerçek kalkış saati ve 7 ile gösterilen bölgeye kullanılan pist yazılır. Geri kalan
bölgeler ise daha farklı bilgiler içindir.

     Yukarıdaki strip ise geliş stiribidir ve rengi sarıdır.1 numara ile gösterilen bölgeye uçağın müsade edilen
hududa varış zamanı, 2 ile gösterilen bölge geçilen fixin gerçek zamanı, 3 ile gösterilen bölge uçağın tipi, 4 ile
gösterilen bölge uçağın tipi ve sürati ve 5 numara ile gösterilen bölgeye ise kullanılan pist yazılır. Geri kalan
bölümlere ise farklı ve gerekli bilgiler yazılır.
 

Uçuş Tipleri
  
    İki çeşit uçuş türü vardır.Bunlar VFR ve IFR uçuştur.

     Eğer bu şartlar sağlanıyorsa VFR uçuşa müsade edilebilir. VFR uçan
uçaklar için uçuş seviyeleri şu şekildedir.Doğuya uçan VFR uçaklar, 0
ve 179 derece arasında, TEK BİN+500 feet. Örneğin, 3500 feet, 5500
feet, 7500 feet, .....,17500 feet, 19500 feet.
     Batıya uçan VFR uçaklar ise 180 ve 359 derece arasında, ÇİFT BİN
+500 feet. Örneğin 4500 feet, 6500 feet, 8500 feet,.....,16500 feet, 18500
feet.

     Doğuya uçan uçaklar için, 0 ve 179 derece arasında TEK BİN feet.
Örnek olarak, 15000 feet, 17000 feet, 19000 feet,....., 27000 feet, 29000
feet,31000 feet, 33000 feet, ..., 41000 feet, 45000 feet, 49000 feet.
     Batıya uçan uçaklar için, 180 ve 359 derece arasında, ÇİFT BİN
feetdir. Örnek olarak seviyeler, 16000 feet, 18000 feet, 20000 feet,.....,
26000 feet, 28000 feet, 30000 feet, 32000 feet, ... , 40000 feet, 43000
feet, 47000 feet.

     Not:41000 feet sonrasında dikey ayırmalar 2000 feet aralığına çıkar. Eurocontrol ülkeleri bu sistemi uygular.
Fakat Eurocontrol bölgesi dışında kalan bazı ülkeler( İran, Suriye vb. ) ülkeler 29000 feetten sonra dikeyde
2000 feetlik ayırma uygular. Türkiye ve Eurontcol' de 2000 yılına kadar bu sistemle çalışıyordu. 2000 yılından
sonra RVSM uygulaması devreye girdi. Bugün itibariyle 41000 feete kadar batı çift, doğu tek bin feet iken, 41000
feetten sonrasında 2000 feetlik ayırma nedeniyle ilk batılı seviye 43000 feet, ilk doğulu seviye 45000 feettir.

     Bu verdiğim seviyeler düz uçuş yapan uçaklar içindir. Tırmanan ve alçalan uçaklar için değildir. Ayrıca
yolcu uçakları, genelde 25000 feet ve 39000 feet arasında uçarlar. 25000 feet altında fazla yakıt
harcadıkları için, 39000 feet üzerinde ise fazla tırmanamadıkları için, bu seviyeleri tercih ederler.

     IFR (Instrument Flight Rules)-Aletli Uçuş Kuralları:IFR uçuş aletle yapılan uçuş demektir. Yolcu uçakları ve
büyük uçaklar IFR uçuş yaparlar. Bunun için uçakta gerekli ekipmanlar bulunacak (S/S yardımcıları),
belirlenmiş emniyet seviyesi altında uçulmayacaktır. Uçuşlarını rota dediğimiz yollardan yaparlar, nasıl ki
karayollarında TEM yada E-5 gibi yol ve isimleri var, havada da G-8, UL-606 gibi yollar var. Ayrıca bu yollarda,
belirlenmiş belli bir seviyenin altında uçulmaz. Bu seviyeler, arazideki engebeler, dağlar veya başka
engellerden korunmak için yapılmış, güvenli seviyelerdir. IFR uçuşlar içinde seviye olarak şöyle bir kolaylık
vardır.

     VFR (Visual Flight Rules)-Görerek Uçuş Kuralları: VFR uçuş demek adından anlaşılacağı üzere görerek
uçuş demektir. Yani pilot VFR uçarken, çevredeki tepelerden, engellerden, barajlardan, nehirlerden vb. yeryüzü
şekillerinden yararlanarak uçar. Bu uçuşu daha çok küçük uçaklar erçekleştirirler. Yolcu uçakları VFR
uçamazlar. Ayrıca 20000 feet üzerinde de VFR uçuş yapılmaz. Hava Trafik Kontrolörü VFR uçan uçaklara tavsiye
hizmeti sağlar. Bu uçuşun olabilmesi için bazı şartlar vardır. Bunlar:
 

• a-)Tavan 1500 feet olmalıdır. Yani yeryüzüne en yakın bulutun yerden yüksekliği en az 1500 feet
  olmalıdır.

• b-)Yer rüyeti (görüşü) en az 5 NM (8 km) olmalıdır.

• c-)Bulutlara uçuşta yatay 1500 metre, dikey 300 metreden fazla yaklaşılmamalıdır.

     Meydan kontrolün(TWR) sorumluluk sahasının
bittiği yerde yaklaşma kontrol, yaklaşma kontrolün
(APP) sorumluluk sahasının bittiği yerde saha
kontrol görevi devralır. Bu duruma göre kalkan bir
uçak önce kule ile temas eder. Kuleden gerekli
bilgiler ve müsadeler alındıktan sonra kalkışa
geçer. Belli bir seviyeye geldiği zaman (1000 feet)
yaklaşma kontrolle temasa geçer. Buradan da
gerekli hizmeti alıp tırmandıktan sonra, yine belli bir
seviyeden sonra (17000 feet) saha kontrolle temas
eder. Saha kontrolün(ACC) sorumluluk sahasında
başka bir meydanada gidebilir veya komşu bir
saha kontrolün sorumluluk sahasına geçebilir.
(Örneğin İstanbul Atatürk Havalimanından kalkıp
Van Havaalanına gidiyorsa, İstanbul Saha
Kontrolün sorumluluğundan Ankara Saha
Kontrolün sorumluluğuna geçer.) Yukarıda verdiğim rakamlar her meydan için değişebilir.

 Yukarıda görülen stripler ise beyaz renklidir. Günümüzde genelde bunlar kullanılmaya başladı. Bu stripler
otomatik olarak bilgisayardan (FDP sistemi) çıkmakta ve Hava Trafik Kontrolörlerinin yükünü biraz
hafifletmektedir.

     Ayrıca hava trafik kontrolörlerinin stripleri koydukları, board dediğimiz alanlarıda yukarıda
görüyorsunuz. Stripleri boardda kendimize kolaylık sağlamak açısından, bize yakın olan, yani gelen
uçakların bilgilerinin bulunduğu stripleri alta koyuyoruz. Kendimizce sıralama yapıyoruz. Örneğin beş geliş,
beş kalkış uçağımız olsun. Bu durumda ilk bize gelecek uçaktan, bize son gelecek uçağa doğru, bunlarının
striplerini alttan yukarıya doğru sıralıyoruz. Kalkışta ise tersi söz konusu. Çünkü, ilk kalkan uçak bizden
uzaklaşacaktır. Bu yüzden ilk kalkan uçakların stripleri yukarıya, son kalkan uçakların ise aşağıya konur.
Bu gibi sıralamalar hep kolaylık sağlamak için yapılıyor. Fakat kontrolör kendine nasıl kolaylık sağlıyorsa
istediği şekilde stripleri dizebilir.